Kiła - pani franca

Poważna sprawa. Polska jest wenerycznym skansenem - tak donosi POLITYKA z dnia 23 stycznia 2016 r. HPV i HIV zbierają swoje żniwo. A kiła?

To jest tekst bardzo ważny. Tekst o chorobie, która nie jedno ma imię a jeszcze więcej postaci. Kiła, syfilis, syf, choroba francuska, polska, angielska, dworska, sekretna, hiszpańska, wenera, dziki świerzb, przymiot… jakkolwiek by jej nie nazwać, choroba ta wywołana jest przez drobnoustrój zwany Krętkiem bladym (Treponema pallidum) i jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych i zakaźnych chorób przenoszonych drogą płciową na świecie.

Kiła - początki

Pochodzenie kiły nie jest znane i ostatecznie nie wiadomo kiedy choroba faktycznie pojawiła się w Europie na stałe. Przypuszcza się, że wraz z rozwojem gospodarki morskiej i dalekimi podróżami zamorskimi przywieźli ją z Ameryki Południowej na statkach marynarze związani z Kolumbem. Wiadomo, że choroba w łagodnym stadium występowała właśnie w tamtych rejonach świata, ale są też przesłanki, że występowała już wcześniej także w łagodnej formie w Europie. Pierwsza epidemia kiły w Europie pojawiła się w czasie wojny o Neapol w 1494r. i tempem błyskawicy rozprzestrzeniła się na inne kraje. Od tamtej pory epidemii kiły na całym świecie było kilka i do dziś mimo rozwoju medycyny i stosowania leczenia, lokalne epidemie wciąż się pojawiają.

W Europie liczba zachorowań na kiłę w 2005 r. wyniosła 5 przypadków na 100000/rok ale od tamtego czasu liczba ta wzrosła do 11 przypadków na 100000/rok, czyli ponad dwukrotnie. Również w USA od 2000 roku odnotowuje się wzrost zachorowań z powodu kiły. Na kiłę chorują dwa razy częściej mężczyźni niż kobiety, a powodem takiego stanu jest fakt zarzucenia stosowania prezerwatywy w kontaktach analnych wśród mężczyzn mających seks z mężczyznami.

Kiła jest chorobą przenoszona drogą płciową – oralną i analną (także przez pocałunki). Każde uszkodzenie skóry jest miejscem potencjalnego przeniknięcia krętków bladych do organizmu osoby niezakażonej. Dostają się one do organizmu po czym błyskawicznie namnażają i rozsiewają po całym organizmie powodują ogólnoustrojowe zakażenie. Miejscami największego rozwoju bakterii są węzły chłonne i okolica zakażenia.

W ciągu 24h od momentu zakażenia pojawiają się już pierwsze drobnoustroje i mogą pojawić się już pierwsze zmiany chorobowe.

Kiła jest chorobą o wielu różnych przebiegach i postaciach (dermatologia/wenerologia wymienia ich ponad 60). Zmiany wywołane krętkami kiły dotyczą praktycznie całego organizmu i pojawiają się w różnych etapach przebiegu choroby. Poniżej przedstawiam tabelę, która w jasny sposób pokazuje etapy rozwoju choroby.

* – Stan bezobjawowego zakażenia trwający 2 lata lub okresy bezobjawowe klinicznie po ustąpieniu zmian w kile I i II okresu. ** – Stan bezobjawowego zakażenia trwający ponad 2 lata, poprzedzający rozwój kiły późnej.  

Kiła I okresu

Pierwszym i najczęstszym objawem zakażenia kiłą jest tzw. wrzód twardy, który pojawia się dość szybko bo już po ok 3 tygodniach od momentu zakażenia, a towarzyszy mu powiększenie okolicznych węzłów chłonnych. Wrzód twardy jest bezbolesny, utrzymuje się ok 2-3 tygodni po czym goi się samoistnie. U heteroseksualnych mężczyzn zmiana pierwotna najczęściej zlokalizowana jest na członku, natomiast u homoseksualistów w kanale odbytu, odbytnicy, jamie ustnej. Należy zaznaczyć, że poprzez powszechne stosowanie antybiotyków w obecnych czasach zmiana pierwotna przybiera coraz rzadziej typowy dla siebie obraz i należy ją różnicować z zakażeniem innymi chorobami z grupy STD jak opryszczka czy wrzód miękki lub łojotokowym zapaleniem mieszka włosowego.

W przypadku zakażenia kiłą w czasie kontaktu analnego mogą występować powikłania u mężczyzn aktywnych takie jak stulejka (niemożność ściągnięcia napletka za żołądź prącia), załupek (niemożność ściągnięcia z powrotem napletka na żołądź w wyniki opuchnięcia żołędzi), obrzęk stwardniały (stan w którym penis jest twardo napuchnięty ale nie jest w erekcji).  

Kiła II okresu

Tutaj zmiany świadczące o zakażeniu mogą być już różnego rodzaju, ale najczęściej jeśli mamy do czynienia ze standardowym przebiegiem choroby: są to zmiany w postaci uogólnionej wysypki skórno-śluzówkowej lub/i uogólnionego powiększenia węzłów chłonnych. Zmiany skórne mają charakter plamkowy, grudkowy, grudkowo-łuskowy lub rzadziej krostkowy. Wysypka może mieć bardzo niewielkie nasilenie, dość często nie obserwuje się zmian dermatologicznych. Zmiany skórne mają początkowo wygląd blado-czerwonych lub różowych nieswędzących plamek (podobne do ospy – ale nie bolesne). Zlokalizowane są na tułowiu oraz bliższych odcinkach kończyn.

Po kilku tygodniach pojawiają się także czerwone zmiany grudkowe, które mogą wystąpić na całym ciele, ale najczęściej pojawiają się na dłoniach i stopach oraz twarzy i owłosionej skórze głowy. Często ulegają martwicy, co nadaje im wygląd krost. W wilgotnych częściach ciała (okolice odbytu, sromu, worka mosznowego, wewnętrznej powierzchni ud, pod piersiami) grudki z czasem mogą się powiększać, ulegając powierzchownej erozji. Prowadzi to do powstania szarawo-białych, szerokich u podstawy i wilgotnej powierzchni zmian zwanych kłykcinami płaskimi . Wydzielina tych zmian jest wysoce zakaźna. Zmianom skórnym towarzyszą objawy ogólne, które mogą występować równolegle lub je wyprzedzać. Należą do nich: bóle gardła, gorączka, utrata masy ciała, złe samopoczucie, utrata łaknienia, ból głowy, podrażnienie opon mózgowych lub ich zapalenie. Brak leczenia w tym okresie doprowadza do powstania objawów kiły późnej, zwanej też trzeciorzędową lub też wystąpienie kiły utajonej.

Jak wspomniałem wcześniej kolejnymi etapami choroby jest kiła późna rozpoczynająca się od 2 roku od momentu zakażenia. Jej objawy są różne w zależności od pierwotnego zlokalizowania zakażenia a przebieg bywa różny w zależności od stanu organizmu, sposobów leczenia i jakości leczenia. Zakładam jednak (myślę, że słusznie), że żaden z Was nie dopuści do rozwoju choroby w przypadku faktycznego zakażenia aż do tego okresu, dlatego szczegółów tegoż okresu choroby nie będę opisywał. Kiła nie jest już chorobą śmiertelną. Leczenie za pomocą penicyliny lub jej odpowiedników w przypadku alergii jest skuteczne w 100%. Niestety ewentualne zmiany spowodowane w organizmie przez krętki nie zawsze mogą być cofnięte (udar mózgu czy przerosty). Leczenie jest jednak długotrwałe i może być uciążliwe, szczególnie w przypadku zaawansowanej kiły. Odczyny kiłowe mogą utrzymywać się na poziomie dodatnim jeszcze do kilku tygodni po zakończonym leczeniu, ale z czasem stają się ujemne.

Za zakończenie leczenia uznaje się moment podania ostatniej dawki penicyliny/leku zastępczego we wstrzyknięciu. Podawanie penicyliny w tabletkach jest nieskutecznym sposobem leczenia kiły. Warto zwrócić uwagę, że aby osiągnąć 100% pewność i skuteczność terapii u osób uczulonych na penicyliny dobrze jest przeprowadzić odczulanie na nie i wprowadzić do leczenia najskuteczniejszy lek – penicylinę.

Jak wspomniałem na początku, od kilku lat odnotowuje się wzrost zachorowań na kiłę wśród gejów. Powodem tego stanu jest zmniejszenie stosowania kondomów w czasie seksu analnego, choć gumka nie daje pełnej ochrony przed zakażeniem kiłą, to jednak ogranicza tą możliwość w dużym stopniu. Regularne badania krwi i wstrzemięźliwość seksualna to najskuteczniejsza profilaktyka kiły jak do tej pory. Nie ma szczepionki na kiłę, nie ma też premedykacji. Przy okazji badań na kiłę warto zrobić badania w kierunku HIV/AIDS, gdyż bardzo często obie te choroby współistnieją. Skierowanie na badania może wypisać każdy lekarz pierwszego kontaktu po przeprowadzonym wywiadzie lub lekarz dermatolog lub wenerolog. Na wyniki czeka się w zależności od metody badań od ok. 2h do 7-10 dni.

U osób z dodatnim wynikiem badań absolutnie wskazane jest natychmiastowe wdrożenie leczenia oraz wstrzemięźliwość seksualna od momentu otrzymania wyników badań. Warto też przypomnieć sobie partnerów seksualnych z ostatnich 3-4 tygodni i powiadomić ich o swoim wyniku w celu zapobieżenia rozprzestrzenianiu się choroby.  

W skrócie kilka faktów i mitów:

• Na kiłę można zachorować w każdym wieku
• Nie ma naturalnej odporności na kiłę
• W czasie pierwszego stosunku też można złapać kiłę
• Całowanie też jest sposobem przenoszenia kiły
• Leczenie prawidłowo przeprowadzone daje 100% skuteczność wyleczenia
• Kiła jest chorobą wysoce zakaźną dlatego jej monitorowanie jest obowiązkowe w każdym przypadku
• Nie, nie każda krosta na penisie lub lekka wysypka na ciele to kiła – nie panikuj od razu, zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu i zasugeruj, że chciałbyś przebadać się w kierunku kiły
• W czasie leczenia wskazana jest absolutna wstrzemięźliwość seksualna
• Najskuteczniejszym lekiem jest penicylina podawana w zastrzykach.

Życzę Wam zdrowych stosunków panowie i dbajcie o siebie.

Autor: Czarek Stawecki

Od Redakcji: Autor jest specjalistą zdrowia publicznego, promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej w zakresie profilaktyki STD oraz zachowań seksualnych. Zawodowo pracuje w swoim pierwotnym zawodzie, jako pielęgniarz. W prywatnym zakresie prowadzi badania i obserwacje seksuologiczne i zdrowotne. Ma słabość do brodatych facetów w okularach, skórzaków oraz garniturowców. Lubi sernik i kawę.